Doğru Akım Elektrik Makinelerinde Komütasyon ve Endüvi Reaksiyonu Nedir?
Doğru Akım Elektrik Makinelerinde karşımıza çıkan akımın yön değişikliğine komütasyon, manyetik akı dağılımının bozulmasına ise endüvi reaksiyonu deniyor. Peki bu 2 kavram nedir? Nasıl oluşurlar ve ne gibi tedbirler alınabilir?
Elektrik makineleri, elektrik alanında en önemli konular listesinin başında geliyor ve her elektrik-elektronik mühendisinin mutlaka bu konu hakkında belirli bir bilgi birikimi veya deneyimi olması gerektiği aşikar. Özellikle endüstri ve ağır sanayi alanında elektrik makineleri, elektrik motorları, trafolar, generatörler gibi cihazlar çok büyük önem taşıyor.
Elektrik makineleri veya motorları denince akla ilk olarak mekanik enerjiyi elektrik enerjisine veya elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren sistemler/cihazlar gelir. Teorik olarak bu konular pek hoş karşılanmaz ancak pratikte görüldüğünde ilgi duyulan bir konu olduğunu söyleyebiliriz.
Komütasyon Nedir?
Bir Doğru Akım (DC) Elektrik Makinesi, normal olarak çalışırken indüklenen karşılıklı gerilimler aynı polariteye sahiptir. Bundan dolayı, endüvi sargılarından akım geçiyorken her kutbun altındaki iletkenlerden geçen akımın yönü kendine özel ve o bölgedeki iletkenlerden geçen akım yönü aynıdır.
Rotorla birlikte hareket eden iletkenlerdeki akımın yönü, iletken bir kutbun altından diğer kutbun altına doğru geçmesiyle yön değişikliğine uğrar. İşte bobin iletkenlerinden geçen akımın yön değiştirmesi olayına komütasyon denir. Akım yön değiştirirken kollektörler ve fırçalar da yardımcı olurlar.
Endüvi’nin hızla dönmesi sebebiyle bu akımın yön değiştirmesi olayı çok ani bir şekilde gerçekleşir ve bu yüzden de bobin üzerinde küçük bir gerilim indüklenmiş olur. Bu gerilim de komütasyon esnasında fırça ve kollektör arasında ısınma oluşur ve ark meydana getirir.
Komütasyon durumu DC Elektrik Makinelerinde kaçınılmazdır ancak komütasyon sebebiyle ark oluşumu fırça ve kollektör aşınmasına yol açar. Bu durum için bir takım önlemler mevcuttur. Bu önlemler aynı zamanda komütasyonu kolaylaştırıcı etkiler de gösterir.